Kot, od boskiego strażnika do domowego towarzysza
Kot domowy (Felis catus), obok psa, jest jednym z najpopularniejszych zwierząt towarzyszących człowiekowi. Choć żyje wśród nas od tysięcy lat, jego charakter pozostał niezmienny, pełen gracji, niezależności i tajemnicy.
Według badań archeologicznych koty pojawiły się w życiu człowieka około 4000 lat p.n.e. Ich przodkiem jest północnoafrykański kot nubijski (Felis silvestris lybica), zwany żbikiem.
Proces udomowienia przebiegał naturalnie, człowiek i kot zawarli niepisany sojusz: koty chroniły ludzkie zapasy przed gryzoniami, a w zamian otrzymywały schronienie i pożywienie.
Kot w historii i kulturze
W starożytnym Egipcie kot był zwierzęciem świętym. Uważano go za wcielenie bogini Bastet-opiekunki miłości, płodności i domowego ogniska. Zabicie kota groziło surową karą, a zwłoki pupila często poddawano mumifikacji z pełnym ceremoniałem religijnym.
W mitologii nordyckiej koty ciągnęły rydwan bogini Freyi, uosabiającej piękno i płodność.
Z kolei w średniowieczu ich wizerunek uległ demonizacji, zaczęto kojarzyć je z czarami i pechem. Przesąd o czarnym kocie przynoszącym nieszczęście przetrwał do dziś.
Dla współczesnych opiekunów kot nie jest symbolem magii, lecz równowagi i spokoju. Ich obecność w domu wprowadza ciszę, obserwację i rytuał, bez narzucania się, bez chaosu.
Koci węch, niezwykle czuły zmysł
Tworzenie kosmetyków i aromaterapeutycznych mieszanek dla kotów to trudne zadanie, ponieważ ich biologia znacząco różni się od ludzkiej.
| Gatunek | Ilość komórek węchowych [mln] | Powierzchnia pola węchowego [cm2] |
| Człowiek | 5-20 | 2-3 |
| Kot | 60-65 | 20 |
Źródło: Aromaterapia 4 (58) t.15 Jesień 2009
Zgodnie z powyższą tabelą komórki węchowe u kota zajmują powierzchnię 20 cm2 nabłonka nosa. Ponadto, kot ma cztery razy więcej komórek nerwowych odpowiedzialnych za zmysł węchu niż człowiek, co wyjaśnia dlaczego ma tak wrażliwy węch.
Kot komunikuje się ze światem zewnętrznym głównie dzięki zmysłowi powonienia. Jednakże sposób wąchania nie jest jednoznaczny. Otóż węch złożony jest z dwóch anatomicznie odrębnych mechanizmów czuciowych. Pierwszy wyłapuje rozproszone w przestrzeni zapachy, a drugi umożliwia percepcję bezwonnych feromonów. Odbieranie bodźców za pomocą węchu odbywa się poprzez wyczuwanie zapachów ale także poprzez odbiór cząsteczek chemicznych – feromonów. To powoduje, że kot wyczuwa to co jest krótkie, ulotne, ale też długotrwałe. Dzięki temu informacja o zapachu jest możliwa do rozpoznania przez kota nie tylko przez okres kilku godzin czy dni, ale nawet tygodni.
Wyniki badań pokazują dużą wrażliwość kociego węchu na substancje chemiczne zawierające azot. W ten sposób można wytłumaczyć zachowanie tych czworonogów w stosunku do psującego się jedzenia lub produktów, które zaczynają fermentować.
Wiadomo też, że koty podobnie jak psy wykazują zdolność wyczuwania chorób, a dokładniej ich zapachu. Od wielu lat prowadzone są badania pod kątem znaczenia węchu zwierząt w wykrywaniu stanów chorobowych.
Dlaczego koty są tak wrażliwe na olejki eteryczne?
Wyjątkowa wrażliwość na substancje lecznicze, w skład których wchodzą olejki eteryczne spowodowana jest znacznymi różnicami w metabolizmie kotów w porównaniu z innymi zwierzętami:
- brak zdolności przemiany β-karotenu w witaminę A
- ponad czterokrotnie razy większe zapotrzebowanie na witaminę B6 niż psy
- nie mają glukokinezy, co powoduje ograniczoną możliwość przemiany glukozy w glikogen
- możliwa alergia na kwas acetylosalicylowy
- duża wrażliwość na olejki eteryczne bogate w fenole m.in: oregano (Origanum vulgare), goździkowy (Eugenia caryophyllata) oraz tymiankowy (Thymus vulgaris)
Przyczyną wysokiego stopnia wrażliwości na różnego rodzaju substancje chemiczne jest wątroba. Ów koci narząd nie posiada odpowiednich enzymów odpowiedzialnych za przemianę i usuwanie wielu substancji, co może to doprowadzić do zatrucia organizmu a nawet do śmierci.
Olejki eteryczne niebezpieczne dla kota
Szczególnie niebezpieczne to te bogate w fenole, limonen i pinen.
Unikaj olejków:
- oregano (Origanum vulgare),
- goździkowego (Eugenia caryophyllata),
- tymiankowego (Thymus vulgaris),
- cytrynowego, pomarańczowego, sosnowego i jodłowego
Nawet niewielkie ilości tych substancji mogą wywołać kaszel, drżenie, ślinotok lub zaburzenia oddychania.
Bezpieczne olejki dla kotów
Nie wszystkie zapachy są zakazane. Niektóre olejki mogą korzystnie wpływać na nastrój kota, jeśli stosuje się je odpowiedzialnie:
- Lawenda (Lavandula angustifolia) – uspokaja, łagodzi stres, działa przeciw pasożytom.
- Rumianek (Chamomilla recutita) – wycisza, regeneruje skórę.
- Geranium (Pelargonium graveolens) – odstrasza pchły i kleszcze, wspiera odporność skóry.
- Melisa (Melissa officinalis) – relaksuje i harmonizuje emocje.
Zawsze stosuj je wyłącznie w postaci inhalacji pomieszczenia, nigdy bezpośrednio na sierść kota.
Aromaterapii należy zaprzestać w przypadku, gdy zwierzę zacznie wykazywać niepokojące objawy np. unikanie miejsc, gdzie jest rozpylany olejek bądź, zwiększona drażliwość, agresja bądź też kłopoty z oddychaniem. Należy pamiętać, aby nie zmuszać pupila do terapii, ponieważ to przyniesie zupełnie odwrotny skutek do zamierzonego.
Warto też wspomnieć, że olejek z kocimiętki (Nepeta cataria) jest szczególnie lubiany przez kota. Jest to zasługa substancji aktywnej nepetalaktonu, który powoduje u kota wybuch euforii. Czując jej zapach zwierzę zaczyna się tarzać, ocierać, uczucie to jest porównywalne z uniesieniem seksualnym i może trwać nawet kilkanaście minut.
Hydrolaty-bezpieczna alternatywa
Hydrolaty, czyli wody podestylacyjne, to naturalny produkt uboczny destylacji roślin.
Zawierają śladowe ilości olejków eterycznych i są znacznie łagodniejsze.
Zastosowanie hydrolatów:
- Lawenda + geranium → odstraszanie insektów, oczyszczenie energetyczne
- Rumianek + lawenda → łagodzenie podrażnień i stresu
- Oczar wirginijski + róża → pielęgnacja uszu i drobnych ranek
Praktyczna receptura
Spray odstraszający pchły:
- 20 kropli olejku lawendowego
- 60 ml wody destylowanej
Wstrząśnij i rozpyl w pomieszczeniu, w którym przebywa kot.
Unikaj kontaktu z oczami i pyskiem zwierzęcia.
Aromaterapia dla kotów wymaga wiedzy, empatii i ostrożności. To potężne narzędzie wsparcia emocjonalnego i fizycznego, ale tylko wtedy, gdy stosujemy je odpowiedzialnie.
Zapach może być lekarstwem lub trucizną, wszystko zależy od świadomości człowieka, który go używa.